လက္၊ လက္ေခ်ာင္းနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ ဘယ္ေနရာမဆိုတုန္တာကို Tremor ေခၚတယ္။ အသံတုန္တာလဲပါတယ္။ အဓိက (၃) မ်ိဳးရွိတယ္။
- Resting tremor ျငိမ္ေနတံုးတုန္တာကို Static tremor လို႔ပါေခၚတယ္။ ျငိမ္တယ္ဆိုတာ ၾကြက္သားေတြ မလႈတ္ဘဲေနတာကိုေျပာတာပါ။ လႈတ္လိုက္တာနဲ႔ မတုန္ေတာ့ဘူး။
- Intention tremors တမင္တကာတုန္တာကို Kinetic tremors လို႔လဲေခၚတယ္။ စိတ္ကေနတမင္ လုပ္စရာကိုင္စရာတခုခုလုပ္အျပီးမွာတြန္႔တာမ်ိဳး၊ ခလုပ္ႏွိပ္သလိုမ်ိဳး၊ တခုခုဆီေရာက္သြားတတ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ နားလိုက္ရင္ ျပန္ေကာင္းသြားမယ္။
- Postural or action tremors အေနအထားအရတုန္တယ္ဆိုတာကမာၻ႔ဆြဲအားကိုဆန္႔က်င္ျပီးအေနအထားတခုခုမွာေျချဖစ္ျဖစ္ လက္ျဖစ္ျဖစ္ထားရတာ ၾကာလာရင္ တုန္တာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ခြက္တခုခုကိုင္ေနရင္း၊ စာေရးေနရင္း၊ မတ္မတ္ရပ္ေနရင္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အသက္အရြယ္မေရြး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ၾကီးရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားေနခ်ိန္၊ ပင္ပန္းေနခ်ိန္၊ ေၾကာက္စိတ္ဝင္ေနခ်ိန္၊ ေကာ္ဖီ-ေဆးလိပ္ ေသာက္တာမ်ားခ်ိန္ေတြမွာယာယီတုန္တတ္တယ္။ အဲလိုမဟုတ္တာမ်ိဳးကိုအေျခခံေရာဂါ ရွိ-မရွိစစ္ေဆးကုသရမယ္။ Essential tremor လို႔ေခၚတာလဲအျဖစ္မနည္းပါ။ လက္ကိုအသံုးမျပဳဘဲေနရင္ တုန္တာမ်ိဳး။ တခုခုလုပ္ေတာ့မယ္ စိတ္ကူးလိုက္တာနဲ႔ တုန္လာမယ္။ ေရာဂါ မဟုတ္ပါ။ မိသားစုထဲမွာတေယာက္မကရွိတတ္တယ္။
- Alcohol abuse or withdrawal အရက္စြဲျခင္းနဲ႔ အရက္ျဖတ္ျခင္း၊
- Brain tumor ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊ Brainstem ဦးေႏွာက္အေျခနဲ႔ Cerebellum (ဆယ္ရီဘယ္လန္) ေနရာေတြ ထိခိုက္ျခင္း၊
- Chronic kidney disease နာတာရွည္ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊
- Dystonia နဲ႔ Charcot-Marie-Tooth disease ေမြးရာပါေရာဂါေတြ၊
- Liver failure အသဲအလုပ္မလုပ္ေတာ့ျခင္း၊
- Low blood sugar ေသြးထဲသၾကားဓါတ္နည္းေနျခင္း၊
- Magnesium (မက္ဂနီဆီယမ္) နဲ႔ Thiamine ဗီတာမင္ ဘီ-၁ နည္းျခင္း
- Mercury poisoning ျပဒါးအဆိပ္သင့္ျခင္း၊
- Multiple sclerosis (မာလ္တီပယ္-စကယ္လရိုးဆစ္) ေရာဂါ၊
- Muscle tiredness or weakness ၾကြက္သားပင္ပန္းသြားျခင္း၊
- Overactive thyroid လည္ပင္းၾကီးေဟာမုန္းမ်ားေရာဂါ၊
- Parkinson’s disease (ပါကင္ဆိုနဇင္) ေရာဂါ၊
- Phenylketonuria (PKU) ကေလးေရာဂါ၊
- Spider bites ပင့္ကူရွပ္ျခင္း၊
- Stroke (စထုပ္ခ္) ေရာဂါ၊
- Drug-induced tremor ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ တုန္ျခင္း
- Anticonvulsants အတက္ရပ္ေဆးမ်ား Valproic acid (Depakote), Sodium valproate (Depakene) ေဆး၊
- Bronchodilators ေလျပြန္က်ယ္ေဆးမ်ား Theophylline and Albuterol ေဆး၊
- Immunosuppressants ခုခံအားေဆးမ်ား Cyclosporine ေဆး၊
- Mood stabilizers စိတ္မူေျပာင္းကုသေဆးမ်ား Lithium carbonate ေဆး၊
- Stimulants စိတ္ကြ်ေစသည့္ေဆး Caffeine (ေကဖင္း)၊
- Psychostimulant drug စိတ္ကိုေျပာင္းလဲေစသည့္ေဆးမ်ား Amphetamines ေဆး၊
- Corticosteroids (စတီရြိဳက္) ေဆးမ်ား၊
- Antidepressants (SSRI) စိတ္မက်ေဆးမ်ား။
Tremor ဆိုတာ Involuntary စိတ္ကေနထိန္းမရာတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ Rhythmic စည္းခ်က္က်က်လိုလဲ ျဖစ္ေနမယ္။ Muscle contraction and relaxation ၾကြက္သားေတြ ညွစ္လိုက္-ေလွ်ာလုိက္ျဖစ္ေနတယ္။ To-and-fro movements ေရွ႕-ေနာက္ လႈတ္ရွားမႈ ျဖစ္ေနမယ္။ Oscillation တုန္ခါေနမယ္။ Twitching ဆတ္ဆတ္ခါ ေနမယ္။ ေခါင္း၊ လက္-ေျခ၊ မ်က္ႏွာ-မ်က္ခံုးတကိ္ုယ္လံုးမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အတုန္ေရာဂါ တခုခ်င္း
- Cerebellar tremor (ဆယ္ရီဘယ္လာ) တုန္ျခင္းဟာ Intention tremor ျဖစ္တယ္။ Cerebellum resulting from stroke (စထုပ္ခ္) ျဖစ္လိုက္လို႔ Cerebellum (ဆယ္ရီဘယ္လမ္) ကိုထိခိုက္လို႔ ျဖစ္တယ္။ Multiple sclerosis (မာလ္တီပယ္-စကယ္လရိုးဆစ္) ေရာဂါကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေမြးရာပါေရာဂါ တခ်ိဳ႕ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အရက္ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္မယ္။ ေဆးဝါးတခ်ိဳ႕ေၾကာင့္လဲျဖစ္မယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲေရာဂါရရင္ ျဖစ္တဲ့ ဘက္မွာသာတုန္မယ္။
- Dystonic tremor ဆိုတာအရြယ္မေရြးျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုခုမွာ ျဖစ္တယ္။ တခါတေလနားလိုက္ရင္ သက္သာတယ္။
- Essential tremor အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ အဆိုးၾကီးမဟုတ္ပါ။ ကိုယ္ခႏၶာ တဖက္တည္းျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ဘက္လံုး ျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လက္တုန္တာအျဖစ္မ်ားျပီးအသံတုန္တာလဲပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာလမ္းေလွ်ာက္တာလဲခါတိုင္းလိုမျငိမ္ဘူး။ အသက္ရလာရင္ အျဖစ္နည္းလာတတ္ေပမဲ့ ျဖစ္တာကဆိုးလာႏိုင္တယ္။ စိတ္လႈတ္ရွားတာ၊ စိတ္ဖိအားမ်ားတာ၊ ကိုယ္ပူတာ၊ သၾကားဓါတ္နည္းတာေတြကေနဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္မွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အမ်ိဳးထဲမ်ာလဲရွိေနတတ္တယ္။
- Orthostatic tremor အမ်ိဳးအစားကတုန္ေနတာ ျမန္တယ္။ မတ္တတ္ရပ္လိုက္တာနဲ႔ ကိုယ္နဲ႔ ေျခေထာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္လာမယ္။ နာေနတာလဲျဖစ္လို႔ အရပ္ခိုင္းလို႔မရဘူး။
- Parkinsonian tremor ဦးေႏွာက္ေရာဂါကေနျဖစ္ေစတယ္။ နားေနတံုးမွာတုန္တယ္။
- Physiologic tremor အေျခခံေရာဂါေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲစိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ေနတာတခါတေလမျမင္ရဘူး။ စိတ္လႈတ္ရွားမႈမ်ားတာ၊ သၾကားဓါတ္နည္းတာ၊ အားကုန္ေနတာ၊ လည္ပင္ၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းတာ၊ အရက္၊ ဖ်ားတာေတြကေန ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- Hysterical tremor ကလည္းစိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
- Rubral tremor ဆိုတာနားေနတံုးမွာခပ္ၾကမ္းၾကမ္းျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုခုမွာျဖစ္တယ္။
Diagnosis ေရာဂါေသျခာေအာင္ လုပ္ရမယ္။
- Physical exam ေရာဂါ ေမးျမန္းစစ္ေဆးျခင္း၊
- Family history မိသားစုက်န္းမာေရးရာဇဝင္ေမးျခင္း၊
- Diagnostic imaging using CT or MRI imaging ရိုက္ျခင္း၊
- Neurological examination အာရံုေၾကာစစ္ျခင္း၊
- Electromyogram ရိုက္ျခင္း။
Treatment ဘယ္လိုကုသမလဲ
- ခက္ပါတယ္။ မေပ်ာက္ႏိုင္တာလဲရွိပါတယ္။
- Medications ေဆးေတြထဲမွာ Symptomatic drug therapy ေရာဂါလကၡဏာကိုသာသက္သာေစတယ္။
- Parkinsonian tremor အတြက္ L-DOPA and/or Pergolide, Bromocriptine and Ropinirole ေတြေပးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးသတိထားရတယ္။
- Essential tremor အတြက္ Beta blockers (Propranolol and Nadolol) or Primidone, Anticonvulsant ေတြေပးတယ္။
- Cerebellar tremor အတြက္ ေဆးမရွိေသးပါ။
- Rubral tremor အတြက္ L-DOPA or Anticholinergic drugs ေဆးနဲ႔ Surgery ခြဲစိတ္ကုသႏိုင္တယ္။
- Dystonic tremor အတြက္ Diazepam, Anticholinergic drugs ေပးတယ္။ Botulinum toxin ထိုးႏိုင္တယ္။
- Primary orthostatic tremor အတြက္ Diazepam + Primidone တြဲေပးတယ္။
- Enhanced physiologic tremor အမ်ိဳးအစားက ျဖစ္ေစတာျပင္ရင္ ေပ်ာက္တယ္။ လိုအပ္ရင္ Beta blockers ေပးတယ္။
- Essential tremor အတြက္ Ethanol ဂအင္စေနာလ္) နည္းနည္းေပးတာသက္သာတယ္။ အႏုတ္သေဘာ ျဖစ္တာကိုလဲသတိထားရတယ္။
- Physical therapy ကုသနည္းသံုးႏိုင္တယ္။
- Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္းတခ်ိဳ႕အတြက္ ရွိတယ္။ ဥပမာ Thalamotomy နည္း။
- Deep brain stimulation (DBS) လွ်ပ္စစ္နည္း။
- Biomechanical loading ကုသနည္းလဲရွိတယ္။
- Lifestyle ဘဝပံုစံေျပာင္းပါ။ Caffeine (ေကဖင္း) နဲ႔ Stimulants စိတ္ၾကြေစတာေတြ ေရွာင္ပါ။ အရက္-ေဆးလိပ္ ျဖတ္ပါ။
